Báo chí với sứ mệnh đồng hành, thúc đẩy công nghiệp văn hóa

Sứ mệnh đó đang đặt báo chí vào trung tâm của “hệ sinh thái” CNVH, yêu cầu đổi mới, sáng tạo và nhập cuộc sâu sắc hơn bao giờ hết.

Vai trò chủ thể sáng tạo trong “hệ sinh thái” công nghiệp văn hóa 
Chỉ thị số 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã cho thấy tầm quan trọng của báo chí, truyền thông trong phát triển CNVH khi nêu rõ: “Định hướng, chỉ đạo các cơ quan báo chí tiếp tục tăng cường thông tin, tuyên truyền và xuất bản sách giới thiệu về các ngành công nghiệp văn hóa”; “Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam và các cơ quan báo chí, truyền thông “tập trung, tăng cường xây dựng và thực hiện hiệu quả các nội dung tuyên truyền, quảng bá về các ngành công nghiệp văn hóa”.

Trên thực tế, những năm qua, các cơ quan báo chí đã không ngừng tăng cường truyền thông về các chủ trương, chính sách liên quan đến CNVH; đồng thời, thường xuyên bám sát các sự kiện, hiện tượng văn hóa tiêu biểu, góp phần cổ vũ những mô hình, sản phẩm sáng tạo, quảng bá thương hiệu văn hóa Việt, khơi dậy niềm tin, niềm tự hào dân tộc. Những nỗ lực này đã đóng góp không nhỏ vào việc truyền thông, quảng bá, nâng cao nhận thức, hiểu biết của công chúng về CNVH và ý nghĩa của mục tiêu phát triển các ngành CNVH đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước trong bối cảnh hiện nay.

 TS. Đỗ Thị Thu Thủy, Trưởng khoa Viết văn, Báo chí (Trường Đại học Văn hóa Hà Nội) khẳng định, báo chí đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình đưa CNVH phát triển, trở thành trụ cột mới của nền kinh tế.

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang, Phó Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhấn mạnh, người làm báo không chỉ là người đưa tin, mà còn là “người kể chuyện”, “người lưu giữ” và “người kiến tạo hình ảnh” cho các sản phẩm, thương hiệu văn hóa. Báo chí giúp công chúng không chỉ biết đến một bộ phim mang màu sắc dân tộc, một thương hiệu thời trang ứng dụng chất liệu dân gian, hay một trò chơi điện tử mang đậm yếu tố Việt, mà còn hiểu và đồng cảm với câu chuyện, giá trị văn hóa ẩn sâu trong đó. Từ đó công chúng nhận thức và tôn trọng những giá trị sáng tạo, yêu thích và lựa chọn, tiêu dùng tạo ra giá trị gia tăng cho cả ngành công nghiệp văn hóa quốc gia. 

Tại Diễn đàn “Vai trò của báo chí trong việc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa năm 2025”, tổ chức ngày 31/5/2025 tại Hải Phòng, các tham luận, ý kiến từ chuyên gia, đại biểu đã cho thấy rõ sứ mệnh đặc biệt quan trọng của báo chí trong hệ sinh thái CNVH. Đó là khả năng kết nối ba chủ thể: Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Trong vai trò đó, báo chí giúp phản ánh tiếng nói, nhu cầu, vướng mắc từ phía doanh nghiệp văn hóa tới các cơ quan quản lý Nhà nước. Đồng thời là cầu nối đưa tiếng nói phản hồi của công chúng về chất lượng, tính phù hợp của sản phẩm trở lại với nhà sản xuất. Thông qua đó, báo chí không chỉ thúc đẩy sự đồng thuận và thấu hiểu giữa các bên, mà còn hỗ trợ điều chỉnh chính sách, tạo hành lang pháp lý thông thoáng hơn cho hoạt động sáng tạo và thương mại hóa sản phẩm văn hóa, góp phần giải quyết các “điểm nghẽn” trong phát triển CNVH.

PGS.TS Nguyễn Thị Trường Giang khẳng định: Báo chí không chỉ là kênh truyền thông quảng bá sản phẩm, dịch vụ, mà còn là một phần quan trọng trong chuỗi giá trị sáng tạo. Với đặc thù sản xuất nội dung và kể chuyện xã hội, báo chí vừa là người đồng hành, vừa là chủ thể sáng tạo, trực tiếp tạo ra các sản phẩm văn hóa. Từ phóng sự, phỏng vấn, tọa đàm đến podcast, video, đồ họa dữ liệu… Báo chí góp phần hình thành dòng chảy văn hóa đương đại, không chỉ truyền tải ý nghĩa của các sản phẩm văn hóa khác, mà bản thân các tác phẩm báo chí cũng mang giá trị giải trí, giáo dục, nghệ thuật, gắn bó với đời sống tinh thần công chúng.

Phát huy sứ mệnh của báo chí 
Giữ vai trò quan trọng trong phát triển CNVH, tuy nhiên, báo chí đang đứng trước thách thức không nhỏ để thực hiện sứ mệnh của mình. PGS. TS Nguyễn Thị Trường Giang nhận định: “Hiện nay nhiều người làm báo, kể cả những phóng viên giàu kinh nghiệm còn thiếu kiến thức nền tảng về CNVH, cũng như chưa có cái nhìn toàn diện về cách thức vận hành của lĩnh vực này. Họ thiếu trải nghiệm trực tiếp với các lĩnh vực sáng tạo như phim ảnh, âm nhạc, thời trang, trò chơi điện tử, thiết kế sáng tạo, mỹ thuật, nghệ thuật biểu diễn… nên thường tiếp cận vấn đề theo lối tường thuật sự kiện bề nổi, chưa đi sâu phân tích mô hình kinh doanh, chuỗi giá trị sáng tạo, tác động chính sách hay những thách thức đặc thù của các doanh nghiệp tham gia phát triển CNVH”. 

Cùng với đó, PGS.TS Trường Giang còn cho rằng hiện nay đang tồn tại một thực trạng áp lực thương mại hóa khiến báo chí chạy theo tin giật gân, trong khi chưa có cơ chế phối hợp chiến lược giữa báo chí và doanh nghiệp văn hóa. Và, nếu không được trang bị kỹ năng số và đạo đức nghề nghiệp vững vàng, báo chí sẽ khó đóng vai trò đồng hành bền vững và dẫn dắt công luận trong lĩnh vực nhiều tiềm năng này. Đây là thách thức lớn của báo chí. 

Trước bối cảnh đó, TS Vũ Thị Phương Hậu, Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, để nâng cao vai trò của báo chí trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, cần tập trung vào bốn nhóm giải pháp: Có một chiến lược truyền thông đồng bộ và chuyên sâu từ cấp Nhà nước về CNVH, trong đó báo chí là lực lượng trung tâm. Báo chí cần tăng cường tuyên truyền, xây dựng chuyên trang, chuyên mục về sáng tạo văn hóa, mô hình kinh doanh nghệ thuật và xu hướng mới, từ đó góp phần hình thành thị trường và thúc đẩy sự quan tâm từ công chúng. Cần đầu tư bồi dưỡng kiến thức cho phóng viên, biên tập viên về CNVH và truyền thông sáng tạo, giúp phóng viên không chỉ đưa tin mà còn biết phân tích, phản biện và định hướng thẩm mỹ cho xã hội. 

Báo chí cần hợp tác bền vững với các đơn vị sản xuất nội dung sáng tạo, nghệ sĩ và tổ chức văn hóa - xã hội thông qua tài trợ, đồng hành, phát triển nội dung và truyền thông chiến lược, từ đó cùng xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa lành mạnh. Đặc biệt, hiện nay báo chí cần linh hoạt ứng dụng nền tảng số, mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo để tiếp cận công chúng trẻ tuổi. Việc sản xuất nội dung đa phương tiện như video, podcast, infographic sẽ giúp truyền tải thông điệp văn hóa sống động, hiệu quả và lan tỏa mạnh mẽ hơn.

 Đồng tình với ý kiến này, TS Đỗ Thị Thu Thủy cũng cho rằng, để báo chí phát huy hiệu quả “sứ mệnh” của mình trong phát triển CNVH, cần có những cơ chế và giải pháp đồng bộ từ cấp vĩ mô đến từng tòa soạn. Việc tăng cường đầu tư vào hạ tầng truyền thông số, hỗ trợ chuyển đổi số cho các cơ quan báo chí cũng là yêu cầu tất yếu, giúp báo chí bắt nhịp với nhu cầu tiếp cận đa nền tảng của công chúng. 

Có thể nói, trong tiến trình xây dựng nền CNVH hiện đại, báo chí không chỉ là kênh tuyên truyền mà còn là lực lượng tiên phong trong định hướng thẩm mỹ, hình thành thị hiếu, khuyến khích tiêu dùng sản phẩm văn hóa nội địa. Sự phát triển bền vững của công nghiệp văn hóa cần có sự đồng hành chiến lược của báo chí - như một "chất xúc tác" thúc đẩy tinh thần sáng tạo và bản sắc Việt Nam trên trường quốc tế.