Quốc hội chốt bỏ thanh tra Bộ, Tổng cục, sở, huyện

Sáng 25/6, với 443/445 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 92,68%) Quốc hội chính thức thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi).

Sắp xếp lại hệ thống cơ quan thanh tra

Với luật mới, hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 2 cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, thành phố (gọi chung là Thanh tra tỉnh).

Bên cạnh đó, có các cơ quan thanh tra đặc thù, đó là: cơ quan thanh tra trong công an, quân đội, ngân hàng Nhà nước (Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác trong quân đội, công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo quy định của Chính phủ); Thanh tra Cơ yếu; cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế.

Tổ chức và hoạt động cụ thể của Thanh tra Cơ yếu và cơ quan thanh tra được thành lập theo theo điều ước quốc tế, luật giao Chính phủ quy định.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi).

Như vậy, so với luật hiện hành, đã lược bỏ quy định về Thanh tra Bộ; Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ; cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành…

Cơ quan thanh tra có chức năng giúp cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý Nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; tiến hành thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo quy định của pháp luật.

Trước khi các ĐBQH bấm nút thông qua, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, có ý kiến tán thành việc quy định các khái niệm như trong dự thảo Luật. 

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc bỏ quy định về "thanh tra hành chính' và "thanh tra chuyên ngành" vì theo quy định của dự thảo Luật thì vẫn có Thanh tra một số Bộ, cơ quan ngang Bộ như Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hoặc một số cơ quan thanh tra khác thực hiện "thanh tra chuyên ngành"; bổ sung nội hàm của khái niệm "thanh tra"; đề nghị thay thế cụm từ "thẩm định" bằng "thẩm trả"; bổ sung làm rõ khái niệm "Người ra quyết định thanh trả", "thanh tra theo kế hoạch", "thanh tra đột xuất", "kiểm tra"...

Theo ông Đoàn Hồng Phong, tiếp thu ý kiến dự thảo Luật quy định thống nhất một khái niệm thanh tra, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, theo đó, "thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý của cơ quan thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cả nhân theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định" (khoản 1 Điều 2). 

Khái niệm này đã bao quát toàn bộ hoạt động thanh tra, trong đó có thanh tra việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong các cơ quan hành chính Nhà nước và thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật đối với các đối tượng thuộc phạm vi quản lý Nhà nước.

Khái niệm này được kế thừa từ Luật Thanh tra năm 2022 và sửa đổi, hoàn thiện phù hợp với chủ trương, chính sách về thanh tra và thực tiễn của hoạt động thanh tra hiện nay.

Trên cơ sở đó, Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh tiến hành thanh tra theo trình tự, thủ tục thống nhất được pháp luật quy định và về phương thức cơ bản giống như hiện nay.

Chức năng nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh

Luật mới cũng quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước. Bởi, các cơ quan thanh tra này khác nhau về địa vị pháp lý, phạm vi quản lý Nhà nước.

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong (Ảnh: Media Quốc hội).

Đáng chú ý, Luật Thanh tra sửa đổi đã bổ sung quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra nhằm tăng cường mối quan hệ giữa cơ quan thanh tra và các bộ, ngành, các sở và bảo đảm hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước.

Trong đó, Thanh tra Chính phủ thanh tra theo đề nghị của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ; yêu cầu bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND cấp tỉnh cử người có chuyên môn nghiệp vụ tham gia Đoàn thanh tra của Thanh tra Chính phủ khi cần thiết.

Thanh tra tỉnh thanh tra theo đề nghị của giám đốc sở, chủ tịch UBND cấp xã; đề nghị giám đốc sở, Chủ tịch UBND cấp xã cử công chức có chuyên môn phù hợp tham gia Đoàn thanh tra của Thanh tra tỉnh khi cần thiết...

Luật cũng quy định bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn mới cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ có quyền "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của bộ với bộ không có Thanh tra Bộ"; "thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ không có Thanh tra bộ".

Vụ việc phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý Nhà nước của nhiều bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh cũng thuộc quyền thanh tra của Thanh tra Chính phủ.

Với Thanh tra tỉnh, luật quy định bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác và đơn vị sự nghiệp công lập thuộc UBND cấp tỉnh" cho phù hợp với pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương.

Đồng thời, quy định cụ thể về việc thanh tra đối với UBND cấp xã và cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã.

Luật Thanh tra sửa đổi có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.