Từ giao thông xanh đến đô thị xanh

 Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang hệ thống giao thông xanh, sử dụng các phương tiện thân thiện với môi trường và tiết kiệm năng lượng không còn là xu hướng tự nguyện, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm hướng tới một đô thị bền vững và phát triển lâu dài.

Nguy cơ hiện hữu

Hà Nội là trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của cả nước hiện đang đứng trước những cảnh báo đáng lo ngại khi chất lượng không khí liên tục ghi nhận ở mức ô nhiễm cao, có thời điểm lọt nhóm các thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí tại đô thị là hoạt động giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Theo thống kê của các cơ quan chuyên môn, phương tiện giao thông chạy bằng xăng, dầu, đặc biệt là xe máy cá nhân chiếm tới khoảng 60% tổng lượng phát thải gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Trong số này, phần lớn là các loại xe máy đã cũ, khó kiểm soát về tiêu chuẩn khí thải và an toàn kỹ thuật. Không chỉ người dân nội thành mà cả khu vực ngoại thành và các tỉnh lân cận đều đưa loại phương tiện này vào trung tâm Thành phố mỗi ngày, khiến ô nhiễm không khí trở thành vấn đề vượt khỏi ranh giới hành chính, mang tính chất liên vùng và hệ thống.

Đáng lo ngại hơn, các loại xe máy cũ nát thường thải ra lượng khí độc hại cao gấp nhiều lần so với xe đạt chuẩn. Thực tế ghi nhận tại nhiều phường nội đô cho thấy, các phương tiện này chủ yếu hoạt động vào những khung giờ ít bị kiểm soát như từ 3h – 5h sáng, 11h30 – 13h30 trưa và từ 22h đêm đến 3h sáng. Những chiếc xe “quá đát” này thường chỉ còn trơ khung sắt hoen gỉ, không có hệ thống chiếu sáng, không còi, không gương, thậm chí không biển số hay đăng ký xe. Chúng thường xuyên xuất hiện tại các khu vực chợ đầu mối, được sử dụng để chở hàng vào nội đô, tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn giao thông và môi trường.

Xu hướng sử dụng phương tiện năng lượng sạch hiện nay không còn là lựa chọn mang tính cá nhân hay phong trào nhất thời, mà đã trở thành một định hướng phát triển tất yếu.

Ngoài lý do mưu sinh, một bộ phận không nhỏ người dân hiện vẫn chưa nhận thức đầy đủ về mối nguy hại của việc sử dụng phương tiện cũ, thiếu an toàn. Nhiều người duy trì thói quen sử dụng xe trong thời gian dài mà không bảo dưỡng định kỳ.

Theo chia sẻ của một thợ sửa xe lâu năm trên đường Trần Phú, phần lớn khách hàng chỉ đưa xe đến sửa khi xe “chết máy”, cần đại tu động cơ, tăng công suất hoặc độ chế thêm giá chở hàng, giảm xóc... Việc vận hành xe trong tình trạng xuống cấp như vậy không chỉ gây phát thải mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường mà còn dẫn đến nguy cơ cao mất an toàn giao thông. Đặc biệt, trong trường hợp xe chở hàng nặng, cồng kềnh, người điều khiển dễ mất kiểm soát tốc độ, gây ra những tình huống nguy hiểm trên đường phố đông đúc.

Theo PGS. TS. Nguyễn Đức Lượng, Trưởng khoa Kỹ thuật Môi trường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, việc xanh hóa giao thông là hướng đi tất yếu để giảm ô nhiễm đô thị. Dẫn giải điều này, theo PGS. TS. Nguyễn Đức Lượng, nhiều quốc gia đã khởi động quá trình xanh hóa phương tiện từ hàng chục năm trước, coi đây là bước đi tất yếu trong chiến lược giảm phát thải và phát triển bền vững. Nhật bản là ví dụ. Chính phủ Nhật khuyến khích người dân sử dụng phương tiện xanh bằng các chính sách miễn, giảm thuế khi mua xe điện hoặc xe hybrid. Nhờ vậy, tại quốc gia này người dân chủ yếu sử dụng các phương tiện tiêu tốn nhiên liệu thân thiện môi trường.

Cần quyết liệt, bài bản trong triển khai

Khái niệm giao thông xanh được hiểu là việc sử dụng các phương tiện di chuyển thân thiện với môi trường, có khả năng hạn chế tối đa lượng khí CO₂ và các chất thải độc hại phát tán ra không khí. Không chỉ dừng lại ở việc áp dụng công nghệ năng lượng tái tạo như điện, khí thiên nhiên nén (CNG), hay năng lượng mặt trời, năng lượng gió..., giao thông xanh còn bao gồm cả những lựa chọn đơn giản, gần gũi như xe đạp, xe máy và ôtô điện… những phương tiện vừa tiết kiệm nhiên liệu, vừa góp phần bảo vệ môi trường sống.

Chuyển đổi sang giao thông xanh không chỉ là câu chuyện về đổi mới công nghệ, mà sâu xa hơn, đó là lựa chọn mang tính nhân văn, thể hiện trách nhiệm của xã hội đối với môi trường sống và sức khỏe cộng đồng. Một Hà Nội hiện đại không thể chỉ được đo bằng những tòa cao ốc hay mật độ giao thông, mà còn phải là thành phố trong lành, nơi mỗi con đường không còn mịt mù khói bụi, nơi tiếng còi xe dần được thay thế bằng âm thanh nhẹ nhàng của những phương tiện thân thiện với môi trường. Muốn có một Hà Nội như vậy thì cần bắt đầu ngay từ hôm nay, bằng những hành động thiết thực, bền bỉ và có chiến lược dài hơi.

“Xanh hóa giao thông” là hướng đi tất yếu để giảm ô nhiễm đô thị.

Trên thực tế, Hà Nội đã và đang có những bước chuyển mạnh mẽ trong việc hiện thực hóa mục tiêu giao thông xanh. Ông Nguyễn Thanh Nam, Phó Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) cho biết: Trong lộ trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, Transerco đã chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, bước đầu ghi nhận những kết quả tích cực.

Cụ thể, Tổng công ty hiện đang vận hành 63 xe buýt điện trên các tuyến thí điểm, đảm bảo tiến độ theo yêu cầu của thành phố. Đồng thời, các đơn vị thành viên đã hợp tác đầu tư, đưa vào khai thác 132 trụ sạc tại 5 địa điểm do Transerco quản lý. Việc này không chỉ góp phần xây dựng hạ tầng phục vụ giao thông xanh, mà còn mở ra hướng phát triển mới trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ năng lượng và công nghệ, tạo nền tảng bền vững cho lộ trình chuyển đổi toàn diện sang hệ thống xe buýt điện trong thời gian tới.

Đáng chú ý, Transerco cũng đã ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào công tác chăm sóc khách hàng trong lĩnh vực vận tải hành khách công cộng. Thông qua nền tảng số, việc tiếp nhận, xử lý và quản lý thông tin được thực hiện nhanh chóng, chính xác, đồng thời dữ liệu vận hành được tổng hợp theo thời gian thực, hỗ trợ hiệu quả cho công tác điều hành. Nhờ đó, chất lượng dịch vụ xe buýt ngày càng được nâng cao, mang đến trải nghiệm tích cực hơn cho người dân, những người trực tiếp hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi này.

Xét trên bình diện tổng thể, Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển giao thông xanh – một phần trong chiến lược xây dựng đô thị văn minh, bền vững. Trong đó, việc chuyển đổi đội xe buýt sang sử dụng năng lượng sạch là một trong những hướng đi trọng tâm, thể hiện rõ sự chủ động của Thành phố. Theo Kế hoạch số 149/KH-UBND ban hành ngày 28/5/2025, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ khoảng 2.500 xe buýt đang hoạt động sẽ sử dụng điện hoặc các nguồn năng lượng tái tạo thân thiện với môi trường. Riêng trong giai đoạn 2025-2026, dự kiến sẽ có khoảng 20-23% số lượng xe được chuyển đổi, tạo nền tảng vững chắc để hoàn tất mục tiêu 100% vào các năm tiếp theo.

Song song với việc triển khai xe điện, Thành phố cũng đang tập trung hoàn thiện quy hoạch hệ thống trạm sạc, đồng thời phối hợp cùng các sở, ngành liên quan xây dựng các chính sách ưu đãi như miễn, giảm phí đăng ký hoặc phí sử dụng hạ tầng đối với phương tiện thân thiện với môi trường. Đặc biệt, Hà Nội hướng đến nâng tỷ lệ người dân sử dụng phương tiện công cộng lên 45-50% vào năm 2030.

Ở góc nhìn chuyên môn, TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhận định, quá trình giao thông xanh tại Hà Nội tuy còn gặp nhiều thách thức, song cũng ẩn chứa không ít cơ hội. Điều quan trọng là phải có lộ trình rõ ràng, chính sách cụ thể, đi kèm với truyền thông hiệu quả để người dân hiểu rằng việc chuyển đổi không quá phức tạp, mà ngược lại còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực, từ môi trường sống trong lành đến những tiện ích công nghệ thông minh.

Từ đó thể hiện sự quyết tâm, cam kết của chính quyền Thủ đô để người dân hiểu được tất cả người dân không ai bị bỏ lại phía sau. Đây không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp mà là của cả người dân, vì một Hà Nội sáng - xanh - sạch - đẹp.