Các khách mời trao đổi tại tọa đàm
Đây là nội dung chính của tọa đàm "Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Cần chính sách đồng bộ và khả thi" do Tạp chí Công Thương tổ chức, diễn ra ngày 5/6.
Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả dự kiến sẽ được Chính phủ trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Cần sửa luật để đảm bảo an ninh năng lượng và cạnh tranh quốc tế
Theo ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương), Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ban hành năm 2010 đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công tác đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, với hệ thống văn bản hướng dẫn đồng bộ như Nghị định 21/2011/NĐ-CP và Nghị định 17/2022/NĐ-CP. Nhiều chương trình chuyển đổi thiết bị tiêu thụ điện lạc hậu, điển hình là loại bỏ bóng đèn sợi đốt, đã giúp thay đổi nhận thức và thói quen sử dụng điện trong xã hội.
Tuy nhiên, ông Dũng cho biết, trong bối cảnh hiện nay, bên cạnh mục tiêu an ninh năng lượng, Việt Nam còn đối mặt với những thách thức phi truyền thống, đặc biệt là yêu cầu phát thải thấp, truy xuất nguồn gốc năng lượng trong hàng hóa xuất khẩu. Từ năm 2026, Liên minh châu Âu sẽ áp dụng cơ chế thuế carbon biên giới (CBAM), khiến các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này buộc phải chứng minh được sản phẩm phát thải ít, tiêu thụ năng lượng hiệu quả.
Ngoài ra, nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng năng lượng trong bối cảnh địa chính trị biến động cũng là lý do cần nâng cao khả năng dự báo, hoạch định chiến lược sản xuất - cung ứng - sử dụng năng lượng, thông qua khuôn khổ pháp lý đủ mạnh và linh hoạt.
Từ góc độ cơ quan thẩm tra, ông Nguyễn Phương Tuấn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho biết đoàn công tác của Ủy ban đã khảo sát thực tế ở nhiều địa phương như Long An và ghi nhận hiệu quả tích cực từ các mô hình tiết kiệm năng lượng. Một ví dụ điển hình là việc chuyển từ đèn sợi đốt sang đèn LED trong canh tác thanh long, giúp người nông dân tiết kiệm chi phí vận hành mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Theo ông Tuấn, dự thảo Luật sửa đổi lần này tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn gồm: Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước; Phát triển thị trường và nguồn nhân lực kiểm toán năng lượng; Xây dựng quỹ hỗ trợ tài chính và thúc đẩy chuyển đổi thị trường qua dán nhãn; Quản lý hiệu suất thiết bị. Việc rà soát đã được thực hiện để đảm bảo sự thống nhất giữa Luật sửa đổi này với hệ thống pháp luật liên quan như Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Đầu tư hay Luật Quản lý tài sản công.
Doanh nghiệp vào cuộc với nhiều mô hình tiết kiệm năng lượng hiệu quả
Ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cho biết EVN đã đồng hành từ rất sớm với chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP), triển khai nhiều sáng kiến có sức lan tỏa cao.
Điển hình như chương trình lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời để sản xuất nước nóng tại hộ gia đình, hỗ trợ các hộ nuôi tôm tại Sóc Trăng thay đổi kết cấu trụ và động cơ, giúp tiết kiệm tới 37% điện năng. Theo ông Lâm, dù nhu cầu tiêu thụ điện tăng mạnh những năm gần đây (năm 2024 tăng 9,24%) nhưng dư địa tiết kiệm điện trong các ngành công nghiệp còn rất lớn. Riêng nhóm doanh nghiệp trọng điểm (hơn 4.000 doanh nghiệp) đã tiêu thụ tới 34% tổng lượng điện toàn quốc.
EVN cũng nhận thấy hiệu quả tích cực từ các chương trình điều chỉnh phụ tải, dịch chuyển giờ sử dụng điện, giúp hệ thống điện quốc gia vận hành ổn định hơn. "Điều này cho thấy các doanh nghiệp đã vào cuộc rất nghiêm túc, góp phần vào mục tiêu tiết kiệm 2,64% điện năng tiêu thụ trong năm 2024, vượt yêu cầu 2% theo Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ", ông Lâm nhấn mạnh.
Tạo động lực thực thi bằng chính sách tài chính và hành lang pháp lý hỗ trợ
Một điểm mới đáng chú ý trong dự thảo Luật là quy định về quỹ hỗ trợ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Theo ông Đặng Hải Dũng, quỹ này hoạt động theo nguyên tắc bảo toàn vốn, hướng đến xã hội hóa và đa dạng hóa nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi dây chuyền sản xuất, tiếp cận công nghệ và vốn ưu đãi.
Ngoài ra, các công cụ tài chính như bảo lãnh, hỗ trợ lãi suất cũng sẽ được nghiên cứu triển khai. Cùng với đó là mô hình ESCO (công ty dịch vụ năng lượng) cũng được cụ thể hóa trong luật, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp giải pháp kỹ thuật, hỗ trợ triển khai dự án tiết kiệm năng lượng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Còn ông Nguyễn Phương Tuấn nhấn mạnh, trong quá trình xây dựng luật, việc rà soát để đảm bảo phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia là yêu cầu bắt buộc. Dự án luật đã bám sát các mục tiêu tại Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu, cũng như cam kết NetZero đến năm 2050.
Ông Đặng Hải Dũng cho biết, ngay sau khi Luật được ban hành, Bộ Công Thương sẽ xây dựng hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn thực thi. Các bộ, ngành như Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính… sẽ được giao nhiệm vụ cụ thể để xây dựng tiêu chuẩn, đánh giá năng lực sản xuất trong nước, tránh tạo rào cản nhập khẩu không cần thiết.
Đặc biệt, việc đào tạo và cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ quản lý năng lượng cũng sẽ được triển khai mạnh mẽ, bảo đảm bắt kịp các tiêu chuẩn quốc tế đang thay đổi nhanh chóng.
Anh Thơ
