Ông Trump đang kỳ vọng, ông Zelensky sẽ ký kết thỏa thuận sau khi gặp lãnh đạo điện Kremlin Vladimir Putin tại Alaska và có vẻ đã ủng hộ quan điểm cho rằng nên theo đuổi thỏa thuận hòa bình thay vì ký kết thỏa thuận ngừng bắn bước đầu từ phía chính quyền Moscow. Ông Trump và ông Zelenskiy sẽ gặp mặt trong ngày thứ Hai (giờ địa phương).
Trên kênh CBS, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio phát biểu: "Nếu như giờ khắc này chúng ta không giành được hòa bình và cuộc chiến tiếp diễn, hàng ngàn người sẽ tiếp tục thiệt mạng… Chúng ta có thể không may sẽ rơi vào hoàn cảnh đó, nhưng chúng tôi không muốn điều này xảy ra".
Trong ngày Chủ Nhật, qua một bài đăng trên mạng xã hội, ông Trump đã hứa hẹn "nhiều diễn biến lớn về các vấn đề liên quan tới Nga" mà không nêu rõ chi tiết.
Trên kênh CNN vào ngày Chủ Nhật, đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff cho biết: "Chúng tôi đã buộc họ phải nhượng bộ, chấp nhận Mỹ cung cấp hiệp ước phòng thủ tương tự như Điều 5 của NATO", gợi ý rằng hiệp ước này sẽ được cung cấp để thay thế cho việc Ukraine theo đuổi tư cách thành viên NATO. Ông cho biết, đây là "lần đầu tiên phía Nga chấp nhận một điều khoản như vậy".
Điều 5 trong hiệp ước của NATO đề ra nguyên tắc phòng thủ chung, khẳng định hành vi tấn công một nước thành viên sẽ bị coi là hành vi tấn công nhằm vào toàn liên minh.
Tuy nhiên, cam kết này có thể không đủ để thuyết phục các lãnh đạo Kyiv nhượng lại vùng Donbas. Đường biên giới của Ukraine đáng lẽ đã được cam kết sau khi Ukraine trả lại kho vũ khí hạt nhân thời Xô Viết cho Nga vào năm 1994. Điều này đã không khiến Nga đắn đo nhiều về quyết định sáp nhập Crimea vào năm 2014 và tổ chức chiến dịch đặc biệt vào năm 2022. Cuộc chiến tại Ukraine đã bước qua mốc 3 năm rưỡi và đã khiến hơn 1 triệu người bị thương hoặc thiệt mạng.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã tổ chức một cuộc họp các nước đồng minh trong ngày Chủ Nhật để củng cố vị thế của Ukraine, với kỳ vọng có thể đảm bảo các cam kết an ninh chặt chẽ với sự có mặt của Mỹ cho Ukraine.
Các nước châu Âu mong muốn giúp ông Zelensky tránh lặp lại cuộc họp tại Phòng Bầu dục vào tháng 2 vừa rồi. Cuộc họp đó đã có những diễn biến thảm hoạ, trong đó ông Trump và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã công khai chì chiết nhà lãnh đạo Ukraine, cáo buộc ông thiếu tôn trọng và vô ơn.
Lãnh đạo Uỷ ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng sẽ thăm Washington, cùng với Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, sau khi từng tham gia một cuộc gặp với ông Trump tại sân golf ở Florida trong đầu năm nay, và Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, một người khâm phục các chính sách của ông Trump.
Ảnh: REUTERS/Toby Melville/Ảnh tài liệu.
Châu Âu thể hiện tình đoàn kết
Các lãnh đạo châu Âu tham gia cuộc họp trong ngày Chủ Nhật đã thể hiện thái độ đoàn kết, đón chào các cam kết an ninh mà Mỹ đưa ra nhưng nhấn mạnh các thảo luận liên quan tới lãnh thổ Ukraine cần phải có sự tham gia của chính quyền Kyiv và cần phải có các điều khoản rõ rệt để bảo vệ lãnh thổ còn lại của Ukraine.
Một số lãnh đạo đã kêu gọi ký kết thỏa thuận ngừng bắn, một thỏa thuận mà ông Trump đã cố đạt được trong cuộc họp thượng đỉnh với ông Putin. Ông Trump đã quyết định thay đổi mục tiêu và đồng tình với phía Nga cho rằng các thương lượng hòa bình có thể được thực hiện mà không có thỏa thuận ngừng bắn, một quan điểm mà nhiều nước đồng minh châu Âu của Ukraine đã phủ nhận.
Bộ Ngoại giao Ba Lan trong một tuyên bố đã viết: "Chúng ta không thể thương lượng hòa bình dưới làn bom".
Một tuyên bố chung được đưa ra bởi Anh, Pháp và Đức sau cuộc họp cho biết, những lãnh đạo các nước này đã sẵn sàng "điều động lực lượng bảo đảm an ninh sau khi tình trạng bạo lực chấm dứt và giúp Ukraine bảo vệ không phận, hải phận cũng như khôi phục lực lượng vũ trang của Ukraine".
Một số nước châu Âu, do Anh và Pháp dẫn đầu, đã bắt đầu đề ra kế hoạch này từ năm 2024, nhưng các nước còn lại trong khu vực vẫn ngần ngại đưa ra quyết định tham gia về mặt quân sự, cho thấy những thảo luận về hòa bình vẫn còn căng thẳng ngay cả trong nội bộ các nước đồng minh Ukraine.
Trên mạng xã hội X, ông Zelensky đã cho biết có "nhiều hậu thuẫn cho nền độc lập và tự trị của Ukraine" tại cuộc họp. "Mọi người đều tán thành đường biên giới không thể bị thay đổi bằng vũ lực".
Ông cũng khẳng định mọi cam kết an ninh "đều phải mang tính thực tế, cung cấp sự bảo hộ trên đất liền, trên biển, trên không và phải bao gồm sự tham gia của châu Âu".
Ông Rubio đã từng khẳng định cả Ukraine và Nga đều sẽ phải nhượng bộ để đạt được thỏa thuận hòa bình, và các cam kết an ninh cho Ukraine sẽ được thảo luận trong ngày thứ Hai. Ông cũng khẳng định cần phải có hậu quả nhằm vào Nga nếu không có thỏa thuận nào được ký kết.
Trên kênh CBS, ông Rubio đã phát biểu: "Tôi không dám khẳng định rằng chúng ta đang gần đạt được thỏa thuận hòa bình, nhưng tôi khẳng định rằng chúng tôi đang nhận thấy có tiến triển, đủ tiến triển để tổ chức một cuộc họp có sự tham gia của ông Zelensky và các nước châu Âu, đủ tiến triển để chúng tôi đầu tư thêm thời gian".
Về phần mình, ông Putin đã truyền đạt lại thông tin trong cuộc họp tại Alaska tới Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, và đã nói chuyện với Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev.
Trong ngày thứ Sáu, ông Trump nhận định, Ukraine nên ký thỏa thuận kết thúc chiến tranh vì "Nga là một cường quốc, và họ thì không".
Một nguồn tin nội bộ cho biết, sau cuộc họp tại Alaska, ông Trump đã gọi điện cho ông Zelensky và thông báo, nhà lãnh đạo điện Kremlin đã đề xuất đóng băng đường chiến tuyến nếu Ukraine nhượng bộ toàn bộ Donetsk. Ông Zelenskiy đã từ chối yêu cầu này.
Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)
