Chiều 27/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự. Nội dung được nhiều đại biểu quan tâm là đề xuất mở rộng thẩm quyền điều tra cho công an cấp xã.
Xác định rõ các tiêu chuẩn về năng lực, trình độ
Tham gia góp ý, việc bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của điều tra viên được bố trí là Trưởng công an hoặc là Phó trưởng công an cấp xã, ĐBQH Nguyễn Thị Lệ (đoàn Tp.Hồ Chí Minh) ủng hộ chủ trương tăng cường năng lực cho cấp cơ sở và việc bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn cho điều tra viên, Trưởng công an, Phó trưởng công an cấp xã là phù hợp với định hướng này, đảm bảo tính kịp thời trong giải quyết vụ việc.
ĐBQH Nguyễn Thị Lệ (Ảnh: Media Quốc hội).
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và tính pháp chế, đại biểu đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng và quy định thật cụ thể, chặt chẽ về thẩm quyền của lực lượng này sao cho phù hợp với năng lực của công an cấp xã và đảm bảo hiệu quả thực chất trong công tác phòng, chống tội phạm.
"Theo tôi, việc giao thêm thẩm quyền cho công an cấp xã phải đi đôi với việc xác định rõ các tiêu chuẩn về năng lực, trình độ chuyên môn pháp lý tối thiểu đối với các điều tra viên", bà Lệ nói.
Theo bà, việc giao thẩm quyền không chỉ đơn thuần là bố trí điều tra viên từ cấp tỉnh về mà còn cần có các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu, đặc biệt là các kỹ năng điều tra cơ bản, thu thập và đánh giá chứng cứ. Đồng thời, cơ chế kiểm soát quyền lực phải được đặc biệt chú trọng.
Bộ luật Tố tụng hình sự cần quy định cụ thể trách nhiệm kiểm tra, giám sát thường xuyên trực tiếp của thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh và Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền đối với toàn bộ hoạt động khởi tố, điều tra của công an cấp xã, phải có cơ chế chỉ đạo nghiệp vụ rõ ràng và quy định về trách nhiệm liên đới của cấp trên để phòng ngừa sai phạm.
Bên cạnh đó, việc đảm bảo đầy đủ nguồn lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị chuyên dụng và kinh phí hoạt động cho công an cấp xã để họ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới là điều kiện tiên quyết.
Đại biểu cũng đề nghị cân nhắc một lộ trình, triển khai thận trọng có thể thí điểm ở một số địa bàn, sau đó có điều kiện trước khi áp dụng rộng rãi.
Công an xã sẽ được tăng cường từ cấp tỉnh, cấp huyện
Tham gia góp ý kiến, ĐBQH Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) nêu ý kiến về sắp xếp tổ chức bộ máy của cơ quan điều tra và hoạt động của cơ quan điều tra.
Ông cho biết, trước khi bỏ công an cấp huyện, thì cơ quan điều tra của cấp huyện như tỉnh ông trung bình mỗi cơ quan điều tra có khoảng 15 điều tra viên, đây là một con số cũng tương đối. Mặc dù có 15 điều tra viên nhưng cũng khó khăn trong hoạt động tố tụng.
Hiện không còn công an cấp huyện, đội điều tra hình sự của công an cấp huyện không còn nên giao toàn bộ về phòng điều tra hình sự của công an cấp tỉnh điều phối.
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả công tác, vẫn có sự phân công lực lượng về một số huyện trọng điểm, duy trì một đội điều tra trực thuộc để hỗ trợ công tác điều tra cho công an tỉnh.
Khi vụ việc xảy ra, anh em làm việc rất vất vả. Một số địa bàn cấp xã cũng được phân công điều tra viên. Tuy nhiên, lực lượng này chỉ thực hiện nhiệm vụ bảo vệ hiện trường và cung cấp hồ sơ cho đội điều tra của công an cấp tỉnh, chứ không được thực hiện đầy đủ chức năng, quyền hạn của điều tra viên theo quy định.
"Chính vì vậy, việc sửa luật lần này bố trí Trưởng hoặc Phó công an cấp xã làm nhiệm vụ điều tra viên tôi cho rằng như vậy hết sức cần thiết", đại biểu nói và cho rằng chỉ có 1 Trưởng hoặc Phó công an xã là ít, không thể đảm đương được nhiệm vụ. Do đó, đại biểu đề nghị xem xét có thể tăng 1 Trưởng, 1 Phó điều tra viên.
ĐBQH Phạm Văn Hòa (Ảnh: Media Quốc hội).
Nêu thực tế, hiện nay, để khởi tố vụ án hay khởi tố bị can, hồ sơ phải được chuyển lên Công an tỉnh để Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra ký duyệt, sau đó chuyển sang Viện Kiểm sát để phê chuẩn. Quy trình này rất mất thời gian và tốn công sức
"Mỗi xã có sự việc xảy ra đem tới công an tỉnh, ví dụ như Đồng Tháp nhập với Tiền Giang, thủ phủ ở Mỹ Tho, công an tỉnh sẽ đóng ở Mỹ Tho nên khi có vụ việc xảy ra, đi hàng trăm cây số mới đến công an tỉnh để phê duyệt hồ sơ. Sự việc xảy ra đã xong, hiện trường đã thay đổi, khi phê duyệt hồ sơ để bắt tạm giam tội phạm thì tội phạm nguy cơ bỏ trốn", ông nói và tái khẳng định quan điểm nên tăng cường hoạt động điều tra viên của công an xã.
Trước những yêu cầu thực tiễn, ông Hòa cho rằng thay vì chỉ tăng cường điều tra viên ở cấp xã, nên thành lập cơ quan điều tra cấp khu vực. Mô hình này sẽ bảo đảm tính tương thích với các cơ quan truy tố, xét xử, vừa không cần nhiều biên chế, vừa thuận tiện cho hoạt động phối hợp giữa điều tra, kiểm sát và xét xử.
Thực tế hiện nay, giao nhiệm vụ điều tra cho Trưởng hoặc Phó Công an xã, đồng thời kiêm cả vai trò Thủ trưởng cơ quan điều tra, là một gánh nặng rất lớn.
Trong khi trước đây, cấp huyện có 15 điều tra viên, có cả Thủ trưởng và Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra. Nay chỉ còn một người, dù có sự hỗ trợ của các công an viên, nhưng với khối lượng công việc và tính chất pháp lý nghiêm ngặt của tố tụng, thì việc này là rất khó khăn. Nếu không làm đúng quy trình, sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của bị can và người bị hại.
Vì vậy, ông nhấn mạnh đề xuất nên thành lập cơ quan điều tra cấp khu vực, biên chế tinh gọn, đảm nhiệm toàn bộ nhiệm vụ điều tra trong khu vực, vừa giúp giảm tải cho Công an xã, vừa bảo đảm sự phối hợp nhịp nhàng với Viện Kiểm sát và Tòa án.
Giải trình nội dung bổ sung thẩm quyền, nghĩa vụ, quyền hạn của điều tra viên trung cấp trở lên mà được bố trí là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, vấn đề này đúng với thực tiễn.
"Qua kết thúc công an điều tra cấp huyện, thực tiễn đang đặt ra những vấn đề hết sức vướng mắc và việc bổ sung này rất cần thiết", ông Tiến nói và cho rằng các ĐBQH lo lắng là đúng vì đây là lần đầu chúng ta tổ chức lực lượng điều tra ở cấp xã, trước đây công an xã chỉ được giao một số nhiệm vụ ban đầu.
Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến (Ảnh: Media Quốc hội).
Hoàn toàn đồng ý với quan điểm phải tăng cường năng lực cho lực lượng công an xã khi giao thẩm quyền điều tra, khởi tố các vụ án, song Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cung cấp thông tin, lực lượng điều tra viên ở công an xã tới đây được tăng cường từ cấp tỉnh, cấp huyện.
"Theo báo cáo của Bộ Công an, mỗi xã sẽ có 30 - 40 cán bộ công an, thậm chí ở địa bàn đặc biệt như Hà Nội, Tp.HCM có thể có 50 - 60 cán bộ công an. Số lượng điều tra viên mỗi xã tương ứng từ 6 - 7 hoặc 8 - 10 điều tra viên", ông Tiến cho biết.
Theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, dự thảo Luật chỉ quy định điều tra viên trung cấp trở lên là Phó, Trưởng công an xã được thực hiện một số thẩm quyền do Thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh ủy quyền trực tiếp và người này được chỉ huy các điều tra viên ở công an xã, chứ không phải ở xã chỉ có 1 điều tra viên.
