Việc quy trách nhiệm trở nên mơ hồ
Chiều 6/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.
Tham gia ý kiến, ĐBQH Nguyễn Như So (Đoàn Bắc Ninh) đề nghị ban soạn thảo cần rà soát, điều chỉnh quy định về trách nhiệm quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm hàng hoá theo hướng tăng tính minh bạch, phân định rõ ràng trách nhiệm quản lý Nhà nước của từng bộ, ngành theo lĩnh vực được phân công; tránh chồng chéo, buông lỏng quản lý hoặc bỏ trống trách nhiệm.
Đồng thời, cần quy định rõ vai trò chủ trì và cơ chế phối hợp liên ngành một cách hiệu quả giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm về chất lượng sản phẩm hàng hoá.
"Thực tế, vụ việc gần 600 nhãn hiệu sữa giả được sản xuất và lưu hành công khai trong suốt 4 năm qua đã phơi bày rõ nét sự buông lỏng và thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong kiểm soát chất lượng hàng hoá", ông So nói.
Theo ông So, đây không chỉ là vụ việc cá biệt mà còn là dấu hiệu cho thấy những lỗ hổng mang tính hệ thống trong thiết kế chính sách và tổ chức thực thi.
ĐBQH Nguyễn Như So (Ảnh: Media Quốc hội).
Rõ ràng cơ chế hậu kiểm vốn là định hướng đúng đắn phù hợp với thông lệ quốc tế và chủ trương cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho sản xuất kinh doanh, nâng cao tính chủ động trách nhiệm của doanh nghiệp, thế nhưng khi thiếu năng lực hậu kiểm, thiếu cơ chế phối hợp, thiếu sự liên thông giữa các cơ quan quản lý Nhà nước thì cơ chế này trở thành kẽ hở để lợi dụng, né tránh trách nhiệm pháp lý và kiểm soát chất lượng.
Trong vụ việc trên, sự chồng chéo, phân tán và thiếu thống nhất trong phân công trách nhiệm giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, chính quyền địa phương… khiến không một cơ quan nào thực sự chịu trách nhiệm toàn diện.
"Khi hậu quả xảy ra việc quy trách nhiệm trở nên mơ hồ vì tất cả đều liên quan nhưng không ai là đầu mối chịu trách nhiệm cuối cùng, dẫn đến tình trạng đùn đẩy, "đá bóng" trách nhiệm", ông So nói.
Do đó, việc sửa đối luật cần giải quyết tận gốc vấn đề này bằng cách thiết lập rõ mô hình quản lý, trong đó quy định cụ thể cơ quan chủ trì, cơ chế phối hợp liên ngành, trách nhiệm hậu kiểm gắn với chế tài thực thi đủ mạnh.
"Chỉ khi xây dựng được cơ chế quản lý đồng bộ, rõ ràng và có tính ràng buộc cao thì chất lượng sản phẩm hàng hoá mới thực sự được kiểm soát và quyền lợi người tiêu dùng mới được bảo đảm.
Không hậu kiểm tương xứng, chẳng khác nào "thả gà ra đuổi"
Cùng góp ý vào vấn đề hậu kiểm chất lượng sản phẩm, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn Tp.HCM) cho rằng, không phải đến bây giờ chất lượng sản phẩm, hàng hóa mới đặt ra những chuyện lớn như vậy, nó ảnh hưởng hàng ngày đến cuộc sống của người dân.
Trong đó đáng chú ý nhất là những sản phẩm tiêu thụ trực tiếp như ăn, uống và mỹ phẩm.
Ở góc độ người đứng đầu một ngành ở địa phương (Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM), ĐBQH đề nghị phải xem xét những vấn đề đang nhức nhối chưa giải quyết được. Nếu có một cơ sở pháp lý vững chắc, bao trùm tất cả các khả năng thì công việc của ngành chức năng sẽ đỡ vất vả hơn nhiều.
Dẫn chứng tình hình thuốc giả, sữa giả thời gian qua, bà Lan bày tỏ băn khoăn khi dự án luật này không có phân biệt thế nào là hàng giả và hàng kém chất lượng.
Sữa giả bị công an phát hiện.
Bà Lan chỉ ra: "Thực tế nếu một sản phẩm nào đang được bán chạy, có giá trị cao nhưng lại đi làm giả, bán với giá tương đương thì ai cũng thấy đây là hàng giả.
Nhưng hiện nay có tình trạng hàng hóa là do mình sản xuất ra, thương hiệu của mình nhưng khi sản xuất thực tế lại rút bớt tiêu chí, không đảm bảo chất lượng vậy đó là hàng giả hay hàng kém chất lượng? Hai vấn đề này khi bị xử lý sẽ có sự khác nhau rất lớn".
"Hiện vẫn áp dụng dạng dưới 70% so với những tiêu chí đã công bố thì hàng đó là giả. Nhưng liệu có cần xem xét lại con số này hay không?", ĐBQH đặt vấn đề.
Ủng hộ quan điểm học tập các nước về việc tiền kiểm không quan trọng bằng hậu kiểm nhưng ĐBQH cho rằng muốn được như vậy thì hậu kiểm phải thực sự được tăng cường chứ không phải làm tăng khoảng cách giữa hai vấn đề này. Phải làm sao để tăng hậu kiểm lên thì mới bảo đảm được chất lượng hàng hóa, sản phẩm.
"Nếu không có hậu kiểm tương xứng thì chẳng khác nào 'thả gà ra đuổi', chẳng thể nào bảo đảm được!", nữ đại biểu nói và đề nghị trong dự thảo luật cần có quy định rõ ràng về kiểm tra sản phẩm về tần xuất, thời hạn...
Bà Lan cũng đề xuất bên cạnh cơ quan chức năng có thể tính đến xã hội hóa, sử dụng các cơ quan kiểm định độc lập để cùng kiểm tra.
Đồng thời, ĐBQH đề xuất nghiên cứu và định nghĩa rõ ràng về cơ chế bồi thường thiệt hại nếu người tiêu dùng sử dụng phải những sản phẩm không đảm bảo chất lượng.
Điều này đặc biệt có liên quan trong trường hợp công dân tiêu thụ các sản phẩm mà nhà nước đã tuyên bố là "an toàn", nhưng cuối cùng lại là hàng giả, hàng kém chất lượng.
"Có như vậy người dân đỡ thiệt thòi, mới có động lực và sẵn sàng tố cáo các vấn đề nếu mua phải sản phẩm lỗi, thay vì "ngậm đắng nuốt cay" chịu đựng sự mất mát", bà Lan nói.
