Coi như công cán bỏ đi...
Những ngày này, trên khắp các cánh đồng lúa Hè Thu ở các xã tại Tây Ninh cũng như các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), không khí thu hoạch rộn ràng nhưng trên gương mặt nhiều nông dân vẫn lộ rõ nỗi lo. Giá lúa giảm mạnh so với đầu vụ, trong khi chi phí vật tư, phân bón, nhân công vẫn ở mức cao, khiến người trồng lo không đủ bù vốn.
Theo ghi nhận PV Người Đưa Tin, hiện giá thu mua lúa giao động theo từng giống, cụ thể, giống IR50404 từ 5.500-5.700 đồng/kg; giống nếp IR4625 từ 6.900-7.200 đồng/kg; giống Đài thơm 8 từ 6.400-6.800 đồng/kg; giống OM18 từ 6.400-6.800 đồng/kg; giống OM5451 từ 5.500-6.000 đồng/kg…
Bà con nông dân xã Hảo Đước tất bật thu hoạch lúa vụ Hè thu 2025.
Ông Đoàn Văn Ba (ngụ xã Hảo Đước, Tây Ninh) chia sẻ: "Vụ Hè Thu năm nay tôi làm gần 2 ha lúa OM5451, năng suất cũng tạm được, khoảng 6 tấn/ha.
Nhưng giá thương lái chỉ mua 5.500 – 5.600 đồng/kg, trong khi phân bón, thuốc trừ sâu đều cao gấp rưỡi so với năm ngoái. Tính ra bán xong trừ chi phí chỉ còn dư chút ít, coi như công cán bỏ đi. Làm nông như đánh bạc, được mùa thì mất giá, mà giá cao thì lại mất mùa".
Bà Trần Thị Hồng (ngụ xã Tân Hưng, Tây Ninh) bày tỏ: "Gia đình tôi làm 3 công lúa IR50404. Lúc đầu tính để dành ăn, nhưng nay khó giữ vì không có kho chứa, đành bán tươi tại ruộng với giá thấp.
Mỗi công chi phí gần 7 triệu đồng, bán xong coi như huề vốn, thậm chí còn lỗ nếu bị hao hụt. Nông dân chúng tôi chỉ mong Nhà nước và doanh nghiệp có chính sách bao tiêu, hỗ trợ vốn để yên tâm sản xuất lâu dài".
Bà Hồng thở dài chia sẻ.
Trong khi đó, chi phí sản xuất 1ha lúa dao động 23 – 28 triệu đồng, bao gồm giống, phân bón, thuốc trừ sâu, thuê máy và nhân công. Giá phân DAP, kali, urê tăng 10 – 20% so với đầu năm, công gặt máy từ 180.000 – 200.000 đồng/công. Như vậy, với năng suất 6 tấn/ha, bán giá 5.500 đồng/kg, nông dân chỉ đủ hòa vốn.
"Với mức giá này, sau khi trừ chi phí giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và thuê nhân công, lợi nhuận chẳng còn bao nhiêu, thậm chí có hộ lỗ vốn. Người dân chúng tôi trông đợi cả mùa vụ, nhưng bán xong chỉ đủ trả nợ tiền vật tư là mừng rồi", bà Hồng thở dài.
Tình cảnh tương tự cũng diễn ra tại nhiều tỉnh khác như Đồng Tháp, An Giang… Nông dân nơi đây phản ánh, giá lúa Hè Thu đang giảm mạnh trong khi thời điểm thu hoạch trùng mùa mưa, việc phơi sấy, bảo quản gặp nhiều khó khăn.
Đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, giá gạo xuất khẩu hiện dao động 560 – 580 USD/tấn, giảm 20 – 30 USD so với hồi tháng 5. Điều này lập tức tác động đến giá lúa trong nước.
Thương lái cân lúa, vận chuyển bao lên ghe.
Ông Phạm Văn Hùng, thương lái thu mua lúa tại Tân Hưng cho biết: "Chúng tôi cũng muốn mua giá cao để giữ mối quan hệ lâu dài với bà con, nhưng hiện nay xuất khẩu gạo gặp khó, nhiều doanh nghiệp tồn kho lớn, chưa ký thêm hợp đồng mới.
Giá thu mua trong nước phải phụ thuộc vào giá xuất khẩu. Nếu giá gạo đi xuống thì thương lái cũng không thể mua cao hơn. Thực tế, chúng tôi cũng đang chịu rủi ro vì mua về mà chưa chắc bán ra được".
Cần liên kết và chế biến sâu
Giá lúa giảm chủ yếu do thị trường tiêu thụ chậm lại sau giai đoạn tăng mạnh đầu năm. Nhu cầu nhập khẩu từ một số thị trường truyền thống chưa ổn định, trong khi nguồn cung nội địa dồi dào, thương lái và doanh nghiệp cân nhắc thu mua.
Ông Trần Văn Thắng, Giám đốc Công ty CP Phương Nam (chuyên xay xát, chế biến, kinh doanh lương thực tại khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long) cho biết: "Doanh nghiệp xuất khẩu ký hợp đồng ít, lượng lúa tồn kho còn nhiều, nên thương lái thu mua cầm chừng. Chúng tôi cũng sợ ôm hàng giá cao rồi bán ra lỗ vốn".
Theo ông Trần Văn Thắng, tình trạng "được mùa mất giá" trong vụ Hè Thu không phải là mới, mà lặp đi lặp lại nhiều năm.
Lúa chín vàng, hạt chắc mẩy.
Có 3 nguyên nhân chính: Thứ nhất, tính mùa vụ và chất lượng lúa Hè Thu, vụ Hè Thu thường rơi vào mùa mưa, hạt lúa dễ bị ẩm mốc, tỉ lệ tạp chất cao, khó cạnh tranh với lúa Đông Xuân vốn được coi là vụ lúa chính có chất lượng hạt tốt hơn. Đây là một lý do khiến doanh nghiệp xuất khẩu ít mặn mà.
Thứ hai, lệ thuộc thương lái và thiếu liên kết chuỗi, phần lớn nông dân chưa tham gia hợp đồng bao tiêu dài hạn, chủ yếu bán lúa tươi ngay tại ruộng cho thương lái. Khi thị trường biến động, thương lái sẽ giảm giá thu mua, nông dân gần như không có quyền mặc cả.
Thứ ba, thị trường xuất khẩu thiếu ổn định, dù Việt Nam đã vươn lên nhóm 3 nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, nhưng vẫn phụ thuộc vào vài thị trường lớn. Khi nhu cầu giảm hoặc giá thế giới hạ, giá lúa trong nước lập tức lao dốc.
Ngoài ra, chi phí đầu vào liên tục tăng trong khi năng suất không tăng tương xứng càng khiến bài toán lợi nhuận thêm bế tắc.
Để thoát khỏi vòng luẩn quẩn "được mùa mất giá", nông dân cần tái cấu trúc sản xuất, nếu không đẩy mạnh hợp tác xã, hợp đồng bao tiêu giữa doanh nghiệp và nông dân thì nông dân vẫn cứ mãi rơi vào cảnh bán đổ bán tháo. Vấn đề căn cơ là xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, gắn với chế biến và thị trường ổn định.
Nông dân rất mong các cơ quan chức năng có chính sách hỗ trợ kịp thời.
Thạc sỹ Lê Minh Nam, chuyên gia nông nghiệp Trường ĐHQG Tp.HCM nhấn mạnh 3 hướng giải pháp trọng tâm: Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; Đầu tư hạ tầng sau thu hoạch; Chế biến sâu và xây dựng thương hiệu gạo. Bên cạnh đó, chính sách tạm trữ quốc gia cũng cần được triển khai linh hoạt để bình ổn giá khi thị trường rớt sâu.
Hiện, nhiều địa phương ĐBSCL đã kiến nghị Nhà nước có chính sách hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp thu mua, đồng thời thúc đẩy các gói đầu tư vào hạ tầng chế biến.
Trong khi chờ đợi, nông dân vẫn "nín thở" theo dõi giá lúa từng ngày. Nỗi lo lỗ vốn trong vụ lúa Hè Thu một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự bấp bênh của ngành sản xuất lúa gạo.
Nếu không có chiến lược căn cơ, bài toán "được mùa mất giá" sẽ tiếp tục lặp lại, còn người nông dân những người giữ vai trò trụ cột trong an ninh lương thực quốc gia sẽ mãi chật vật trên chính thửa ruộng của mình.
Đoàn Vũ
